Pielęgniarstwo a asystenci osób niepełnosprawnych

Osoba, która przygotowuje się do wykonywania w przyszłości pracy asystenta człowieka niepełnosprawnego, powinna zdobyć przynajmniej minimum wiedzy o pielęgnowaniu osób chorych.

Przede wszystkim powinna poznać przyczyny, które wywołują poszczególne typy niepełnosprawności i do których zaliczane są następujące:

1. wady wrodzone, jak na przykład zespół Downa, porażenie mózgowe;
2. urazy mechaniczne lub fizyczne, czyli złamania kręgosłupa, powypadkowe amputacje;
3. schorzenia układu krążenia, które mogą prowadzić do wylewów, a w konsekwencji do różnego typu niedowładów;
4. choroby centralnego układu nerwowego, między innymi stwardnienie rozsiane, epilepsja.

Do zadań pielęgnacji, czyli złożonego procesu, który musi uwzględniać biopsychospołeczne potrzeby człowieka oraz ich przyczyny, należy:

1. likwidacja lub przynajmniej zmniejszanie objawów;
2. stosowanie udogodnień (na przykład podpórek);
3. profilaktyka i przeciwdziałanie powikłaniom, następstwom niepełnosprawności (na przykład odleżynom);
4. pomoc w pozbyciu się lęku, wątpliwości;
5. pomoc w zachowaniu godności.

Pielęgnacja przy poszczególnych trudnościach zdrowotnych:

1. Niedowład kończyn górnych i dolnych

Objawy: bariery psychiczne, obawy przed stosowaniem pomocy ortopedycznych;

Pielęgnacja: pomoce ortopedyczne (laski, kule, podpórki, wózki, chodziki, mankiety, prostowniki dłoni, nakolanniki, protezy, szyny) ułatwiają poruszanie się i samodzielne funkcjonowanie, a także zapewniają bezpieczeństwo oraz zapobiegają przykurczom dłoni, ułatwiają samoobsługę.

2. Zaburzenia równowagi

Objawy: niezborność, brak koordynacji ruchowej, zawroty głowy powodują problemy z samodzielnym poruszaniem się, co może prowadzić do poważnych urazów, które z kolei powodują pogłębianie się niepełnosprawności. Z kolei drżenie kończyn górnych wywołuje trudności w samodzielnym jedzeniu i piciu;

Pielęgnacja: towarzyszenie osobie niepełnosprawnej podczas spaceru lub korzystanie przez nią z kul, laski lub podpórki. Stosuje się również rehabilitację. Osoby, u których występują drżenia powinny korzystać z rurek, pojemniczków, garnuszków z dziubkami oraz ograniczników na talerzu.

3. Spastyczność

Objawy: wzrost napięcia mięśni, sztywność kończyn, zmniejszony zakres ruchu w stawach. Objawy te najczęściej występują rano, doprowadzają do trwałych przykurczów, których konsekwencją jest ograniczenie ruchu;

Pielęgnacja: ćwiczenia rozluźniające, kąpiel w wodzie o letniej temperaturze, gimnastyka oddechowa, joga, masaże.

4. Zaburzenia układu moczowego

Pielęgnacja: stosowanie podkładów lub pampersów, cewników wewnętrznych lub zewnętrznych ze zbiornikami i workami o różnej pojemności; przy zaleganiu moczu – samocewnikowanie, przy zakażeniu dróg moczowych – leczenie u urologa i stosowanie środków farmakologicznych; pokonanie bariery psychicznej.

5. Zaburzenia układu pokarmowego

Objawy: krztuszenie się, dławienie w wyniku porażenia grupy mięśni połykania, zaburzenia perystaltyki jelit (zaparcia, wzdęcia), porażenie zwieraczy;

Pielęgnacja: rozdrabnianie pokarmów, spożywanie lekkostrawnych posiłków, picie szklanki wody na czczo, stosowanie ziołowych leków przeczyszczających.

6. Zapobieganie odleżynom

Objawy: zaczerwieniona skóra, otwarta wrzodziejąca rana; pojawia się głównie w takich miejscach jak: pośladki, biodra, łopatki, łokcie, pięty, ramiona;

Pielęgnowanie: częste zmieniane pozycji pacjenta; poduszki i materace przciwodleżynowe. W przypadku pojawienia się odleżyny konieczna jest pomoc lekarska i farmakologiczna.

7. Zaburzenia wzroku

Pielęgnacja: higiena wzroku, rehabilitacja, stosowanie przyrządów wspomagających wzrok (lupy, monookulary, linijki, folie powiększające, zegarki brajlowskie, mówiące termometry), warto skorzystać z kursu orientacji przestrzennej; przede wszystkim jednak należy pamiętać o odpoczynku i korzystać z audiobooków.

8. Inne zaburzenia

Objawy: spowodowane brakiem ruchu patologiczne zmiany układu krążenia i kostno-stawowego;

Pielęgnacja: ruch na świeżym powietrzu, pozycja prosta przy siedzeniu, unikanie dusznych pomieszczeń, gimnastyka bierna i czynna, zmienianie pozycji raz na jakiś czas, masaże.

Co należy robić by czuć się lepiej?

1. prowadzić uregulowany tryb życia, planować aktywności dostosowane do możliwości danej osoby;
2. codziennie wykonywać ćwiczenia fizyczne lub spacerować;
3. dbać o odpowiednie odżywianie się;
4. dbać o nocny sen oraz odpoczynek kilka razy dziennie;
5. unikać zakażeń i kontaktu z osobami przeziębionymi;
6. natychmiast leczyć zakażenia i infekcje;
7. zapobiegać odleżynom;
8. unikać stresu i lęku spowodowanego nasilającymi się objawami choroby.

Na podstawie:

Korzeniewska J., „Pielęgniarstwo w usługach asystenckich” [w:] Odrobińska I., „Osobisty asystent osoby niepełnosprawnej”, Dębe 2003