Konformizm

Słowo conformate w języku łacińskim oznacza upodabniać, zaś conformo – nadawać kształt. W Słowniku Języka Polskiego definiowane jest jako postawa, która polega na tym, że dana osoba ściśle i we wszystkim podporządkowuje się wzorom, normom i poglądom, które prezentowane są przez grupę, do której owa osoba należy. Na podstawie informacji zawartej w Słowniku Wyrazów Obcych dodać można również, iż konformizm bywa prezentowany z pewną dezaprobatą. W socjologii konformizm społeczny, który nie jest zabarwiony wyżej wspomnianą dezaprobatą. Za przykład może tu posłużyć anglikanizm, czyli odłam wyznania chrześcijańskiego, głównie w Anglii, polegający na uznawaniu głowy państwa jednocześnie za głowę kościoła. Wyznanie to w obrzędach i kościelnej organizacji oparte jest głównie na kalwinizmie przy jednoczesnym zachowaniu tradycji katolickich.

W naukach społecznych charakteryzowany jest jako naturalna skłonność ludzi do myślenia, odczuwania i zachowywania się w taki sposób, jaki prezentowany jest przez większość otaczającego ich społeczeństwa. Postawie tej odpowiada znane polskie przysłowie: „jeśli wejdziesz między wrony, musisz krakać tak jak one”. Aby sprawdzić, czy rzeczywiście ludzie muszą ulegać wpływom otoczenia, Muzafer Sherif przeprowadził eksperyment, w którym wykorzystał efekt autokinetyczny. Efekt ten jest iluzją optyczną, która pojawia się, gdy przebywając w ciemnym pomieszczeniu, wpatrujemy się w punkt świetlny. Wówczas wydaje nam się, że punkt ten się przesuwa, a różne osoby widzą to przemieszczenie jako większe lub mniejsze. Kiedy ocena dokonywana jest przez grupę, to przyjmuje ona pewną wartość przesunięcia, której później poszczególni członkowie już się trzymają.

Innym badaczem konformizmu był Solomon Asch, którego eksperymenty rzekomo dotyczyły percepcji. Polegały one na tym, iż osoby badane miały porównać trzy odcinki i wskazać, który z nich pod względem długości jest najbardziej zbliżony do wzorcowego, przy czym jeden z nich był dokładnie taki jak wzorcowy, a pozostałe ewidentnie dłuższe i krótsze. Choć wydawało się to oczywiste, to kolejne osoby podawały takie odpowiedzi, jakie zostały zaprezentowane przez pierwszego odpowiadającego. Aż 76% badanych podało błędną odpowiedź, ale zgodną z odpowiedzią pierwszej osoby.

Dlaczego tak się dzieje? Na to pytanie starali się odpowiedzieć Morton Deutsch i Harold Gerard, którzy wskazali na dwa mechanizmy i dwa rodzaje wpływu społecznego:

• Pierwszy, czyli informacyjny ma miejsce wtedy, gdy ludzie stanowią dla nas źródło informacji. Wiemy wówczas, że mają rację, gdyż dowiedli tego w przeszłości, wobec czego powołujemy się na ich opinie, by również mieć słuszność. Znajduje to swoje zastosowanie szczególnie w tych sytuacjach, które nie są do końca jasne albo w takich, które dotyczą dziedzin, nie będących naszą specjalnością;
• Drugi zaś to wpływ normatywny, który polega na przyjmowaniu zachowań innych ludzi, znajdujących się w naszym otoczeniu. Robimy to w sytuacji, gdy chcemy dopasować się do tego otoczenia i nie chcemy się odróżniać od innych. W ten sposób osiągamy dwa zyski: czujemy się związani z otoczeniem oraz zyskujemy jego aprobatę. Tutaj naszym celem jest zdobycie przyjaciół w danym środowisku.

Na podstawie:

• „Charaktery” 12 (167)/2010
• Słownik Wyrazów Obcych PWN
• Wielki Słownik Języka Polskiego