Ustno-twarzowa terapia Castillo Moralesa

Argentyński lekarz-rehabilitant Castillo Morales podczas obserwacji zwyczajów pierwotnych mieszkańców Ameryki Łacińskiej, ze szczególnym uwzględnieniem  ich relacji  z niemowlętami i małymi dziećmi, stwierdził, że bliski kontakt fizyczny matki i dziecka stanowi podłoże nie tylko prawidłowego rozwoju emocjonalnego, ale także dobrego rozwoju sensomotorycznego i psychicznego małego człowieka. Na podstawie tej obserwacji stworzył program rehabilitacji jamy ustnej i twarzy, który opiera się nie psychologiczne zasady, które także mają wpływ na jakość i efekty terapii. Podczas leczenia ważne jest   zaangażowanie całego środowisko życia dziecka, osób dorosłych oraz  rozwój  zdolności dziecka i rodziców, jak również osób dorosłych dotkniętych zaburzeniami aparatu mowy.

Głównym celem metody Castillo Moralesa jest wczesna stymulacja rozwoju dziecka. Ponadto towarzyszą jej szersze założenia  takie jak:

• Wspomaganie procesu leczenia oraz stworzenie optymalnych warunków dla właściwego rozwoju psychoruchowego, emocjonalnego oraz społecznego dzieci.
• Ograniczenie wpływu na rozwój dziecka nieprawidłowych doświadczeń sensomotorycznych, aby uniknąć lub ograniczyć rozwój patogennych wzorców postawy, ruchu. Integracja sensoryczna, czyli organizacja funkcji wszystkich zmysłów dla komunikacji w życiu codziennym.

Aby założone przez tej światowej klasy rehabilitanta cele mogły zostać sprawnie i prawidłowo osiągnięte, podzielił On swoją metodę na trzy części.

• Neuromotoryczną terapię rozwojową- która jest stosowana w leczeniu dzieci z opóźnieniem statomotorycznym lub  przepukliną oponowo-rdzeniową i obwodowym niedowładem.
• Ustno-twarzową terapię regulacyjną- zalecaną dla pacjentów z zaburzeniami oddychania, ssania, połykania oraz z zaburzeniami mowy.
• Leczenie ortodontyczne poprzez zastosowanie płytek podniebiennych i przedsionkowych

Zabiegi stosowane w każdej z części terapii mają doprowadzić do:

• regulacji motoryki mięśni ustno - twarzowych w celu uzyskania właściwego lub zbliżonego do normy wzorca ruchu,
• normalizacji wzmożonego bądź obniżonego napięcia mięśni całego ciała,
• regulacji nieprawidłowego ułożenia szczęki i żuchwy względem siebie,
• regulacji zaburzeń oddychania. 

Leczenie jest złożone i zawiera w sobie wiele zestawów ćwiczeń, które wymagają odpowiedniego przygotowania, wszechstronności oraz cierpliwości terapeuty. Na przykładowy program treningowy składają się:

• ćwiczenia modelujące, tj. ćwiczenia przygotowujące grupy mięśni mimicznych do masażu,
• ćwiczenia specjalne dotyczące masażu punktów neuromotorycznych twarzy w celu uaktywnienia mięśni mimicznych, ruchów zwiazanych z procesem ssania , połykania, żucia oraz artykulacji i domykania jamy ustnej, a także  podnoszenia i cofania jezyka.
• ćwiczenia wewnątrz jamy ustnej w celu normalizowania zaburzonego napięcia mięśniowego języka, podniebienia, policzków. Ćwiczenia mają na celu zmniejszenie nadmiernego ślinienia, obniżenie odruchu wymiotnego, cofnięcie i podniesienie języka, aktywacji bocznych ruchów języka, doskonalenie połykania.

Dodatkowo w pracy z najmłodszymi dziećmi dużą wagę przywiązuje się do wykonywania ćwiczeń z zakresu profilaktyki logopedycznej:

1. Stymulację integracji sensomotorycznej ze szczególnym uwzględnieniem zmysłu równowagi, układu czucia głębokiego i czucia powierzchniowego.
2. Masaż wibracyjny normalizujący nieprawidłowe napięcie mięśniowe.
3. Gimnastyka lecznicza stabilizująca postawę ciała i stymulująca obszar ustno twarzowy.
4. Zabiegi manualne wewnątrz jamy ustnej odtwarzające odruchy w obszarze ustno twarzowym (np. po zdjęciu sondy).
5. Wprowadzenie do ćwiczeń płytki przedsionkowej, regulującej oddychanie nosem oraz poprawiającej napięcie mięśnia okrężnego warg.
6. Kształtowanie umiejętności prawidłowego przyjmowania pokarmów u dzieci z nieprawidłowym napięciem mięśniowym.
7. Regulacja napięcia mięśniowego z zastosowaniem masażu niemowlęcego.

Ustno - twarzową terapię regulacyjną wspomaga leczenie ortodontyczne np. stymulacyjnymi płytkami podniebiennymi z guzikami, perłami, rowkami w celu aktywizowania funkcji języka. Płytki podniebienne są dopasowywane indywidualnie. Tymi aparatami najczęściej wspomagana jest terapia dzieci z Zespołem Downa, ze względu na obniżone napięcie mięśni.

Wspomaganie leczenia podniebienną płytką stymulacyjną powoduje podniesienie języka do góry i cofnięcie go, aktywizacje wargi górnej, kontakt obu warg, ułatwienie oddychania nosem, polepszenie wzorców ssania i połykania.

Terapia Castillo Moralesa stara się stosować różnorodne środki swojego oddziaływania do najważniejszych należą:

• dotyk
• rozciąganie
• głaskanie
• rozcieranie
• wibracje
• ucisk.

Metoda leczenia jest wykorzystywana głównie u :

• u niemowląt z zaburzonymi funkcjami ssania i połykania,
• w zaburzeniach motoryki obszaru ustno - twarzowego w Zespole Downa, w Sekwencji Pierre-Robin, w Syndromie Moebiusa, w porażeniach mózgowych,
• w rozszczepach wargi i podniebienia, bądź po operacjach twarzy,
• w porażeniach nerwu twarzowego,
• przy asymetrii twarzy,
• przy niewydolności domykania ust i słabej kontroli slinienia,
• przy zaburzeniach artykulacyjnych i dysfonii.

Metoda ta zalecana jest także jako prewencyjne leczenie wcześniaków w celu zapobiegania powstawania patologii.  Niemowlęta wykazują się dużymi możliwościami rozwojowymi oraz plastycznością mózgu. Asymetryczne ułożenie pasa miednicowego i barkowego wpływa na nieprawidłowe ułożenie głowy oraz zaburzenia oddychania. Ćwiczenia przygotowują dziecko do podjęcia funkcji ruchów mimicznych, artykulacyjnych, do jedzenia, picia. Polegają one na wczesnym rozpoznaniu nieprawidłowości i stymulacji punktów neuromotorycznych twarzy.

Efekty stosowania terapii Castillo Moralesa mogą znacznie ułatwić funkcjonowanie dziecka, a także osoby dorosłej w codziennymi życiu. Wśród wielu pozytywnych skutków stosowania tej metody do najważniejszych należą:

• domknięcie jamy ustnej,
• ustawienie szczęki względem żuchwy,
• cofnięcie i podniesienie języka,
• normalizacja napięcia mięśni języka, warg, podniebienia,
• zahamowanie bądź zmniejszenie nadmiernego slinienia,
• uaktywnienie bądź polepszenie funkcji pokarmowych jak ssanie, połykanie, gryzienie, żucie,
• poprawa funkcji oddechowej,
• poprawa artykulacji,
• poprawa fizjonomii.

Na podstawie:

”Ustno-twarzowa terapia regulacyjna”, R. Castillo Morales, Wrocław 2009.

”Neurofizjologiczne metody usprawniania dzieci z zaburzeniami rozwoju”, red. L. Sadowska, Wrocław 2004.

http://www.mamopedia.pl/0-3-mies/zdrowie/metoda-castillo-moralesa