Leczenie psychologiczne i farmakologiczne depresji

W leczeniu depresji wskazuje się na skuteczność dwóch metod: interwencji psychologicznej oraz farmakoterapii.

W przypadku depresji o łagodnym nasileniu zdarza się, że pozytywny rezultat odnieść można bez zastosowania leków. Jednak w większości przypadków są one niezbędne.

Udowodniono, że dobry rezultat osiągnąć można za pomocą dwóch rodzajów terapii psychologicznej:

• poznawczo – behawioralnej oraz
• interpersonalnej (skuteczność pozostałych rodzajów terapii pozostaje nieudowodniona).

Pierwsza z nich przyjmuje zwykle postać programu złożonego z 12 lub 24 sesji, w trakcie których pracuje się na tzw. przekonaniach kluczowych. W zapobieganiu nawrotom stosuje się terapię poznawczo – behawioralną opartą na uważności, w której główną rolę odgrywa obserwacja własnego ciała pod kątem płynących z niego sygnałów. Terapia interpersonalna natomiast bazuje na założeniu, że dobrze ukształtowane więzi społeczne i wsparcie bliskich osób pomocne są w walce z depresją.

W farmakoterapii stosuje się leki przeciwdepresyjne. Ich efekty widać zazwyczaj po ok.6 tygodniach stosowania, czasami wcześniej. Na początku pojawiać mogą się niepożądane objawy uboczne, które zwykle trzeba po prostu przeczekać (decyzja o odstawieniu lub zmianie leku należy do lekarza prowadzącego, z którym pacjent powinien pozostawać w stałym kontakcie). Dobrą wiadomością jest to, że leki przeciwdepresyjne nie uzależniają! Uzależnienie wywoływać mogą jedynie leki z grupy benzodiazepin, które stosowane są czasem w trakcie leczenia depresji jedynie pomocniczo (nie są one lekami przeciwdepresyjnymi, ale łagodzą towarzyszące bardzo często depresji stany lękowe). Po uzyskaniu poprawy stanu zdrowa pacjent powinien przyjmować leki depresyjne jeszcze przez co najmniej pół roku.

Działanie przeciwdepresyjne leków polega na odpowiednim oddziaływaniu na szlaki w mózgu, gdzie mediatorem jest serotonina i noradrenalina. U osób chorych na depresję szlaki te działają w nieprawidłowy sposób.

Leki przeciwdepresyjne podzielić można na:

• Inhibitory monoaminooksydazy (inhibitory MAO) – najstarsza grupa leków przeciwdepresyjnych; hamują rozkładanie serotoniny i noradrenaliny; mają silne działanie przeciwdepresyjne, jednak są lekami niebezpiecznymi (zjedzenie niektórych produktów podczas ich przyjmowania, np. awokado lub sera żółtego może spowodować przełom nadciśnieniowy); obecnie wycofano te leki w Europie; bezpiecznym lekiem z tej grupy jest inhibitor MAOa – moklobemid;

• Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (niespecyficzne/ nieselektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny) – są najsilniejszymi lekami przeciwdepresyjnymi; wśród nich znajdują się leki takie jak: Imipramina (o działaniu aktywizującym), Amitryptylina (o działaniu uspokajającym), Doksepina (o działaniu nasennym), Klomipramina (działa silnie przeciwdepresyjnie, a oprócz tego leczy natręctwa i moczenie nocne);

• Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny – obecnie najczęściej stosowane; są lekami bezpiecznymi, stosowanymi często w przypadku współwystępowania z depresją chorób somatycznych; wśród nich: Fluoksetyna (znana też jako prozac; może być stosowana również w przypadku bulimii, gdyż hamuje apetyt), Paroksetyna (działa też uspokajająco), Sertralina (ma zrównoważone działanie, zwykle lepiej reagują na nią kobiety), Escitalopram (bardzo silny lek, stosowany do leczenia ciężkich depresji, działa już po 2 tygodniach);

• Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny: Wenlataksyna (silny lek, ma zastosowanie również w łagodzeniu bólu nowotworowego), Duloksetyna (ma zastosowanie również w fibromialgii – silnym bólu stawów bez żadnej przyczyny organicznej);

• Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny – rzadziej stosowane; np. Atomoksetyna (mająca zastosowanie również w leczeniu ADHD), Reboksytyna;

• Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego dopaminy, np. Bupropion (silnie aktywizujący, dobry lek, jednak przeciwwskazany u osób z padaczką, ma zastosowanie również w leczeniu uzależnienia od nikotyny);

• Dysinhibitory noradrenaliny i serotoniny (NaSSA, SARI) – jedyna grupa, w której leki można łączyć z innymi lekami przeciwdepresyjnymi, np. Mianseryna, Mirtazapina, leki te sprawdzają się w leczeniu depresji z bezsennością;

• Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i antagoniści receptorów serotoninowych, np. Trazodon (działa nasennie i przeciwlękowo, poprawia jakość wzwodu u mężczyzn, wydłuża fazę snu REM);

• Leki działające na melatoninę – poprawiają jakość snu, np. Agomelatyna;

• Wyciągi z dziurawca – działają słabo, a przy tym wchodzą w interakcje z innymi lekami przeciwdepresyjnymi (nie wolno ich łączyć!).

Ogólne działanie leków przeciwdepresyjnych polega na takiej aktywizacji mózgu, aby mogło dojść do utworzenia nowych połączeń neuronalnych i zmiany plastyczności mózgu (dlatego też, aby zauważyć efekty działania tych leków należy odczekać ok.6 tygodni).

Pamiętajmy, że depresja nieleczona nasila się i staje się w przyszłości trudniejsza do zwalczenia! Współczesne leki przeciwdepresyjne mogą zaś z powodzeniem przynieść wyraźnie widoczną ulgę osobie leczącej się, szczególnie stosowane równolegle z psychoterapią - dlatego warto skorzytać z możliwości psychotarapii i farmakoterapii.

Na podstawie:

Rybakowski J., Pużyński S., Wciórka J., Psychiatria, tom 2: Psychiatria kliniczna, Wrocław, 2011.