Lęk paniczny

Napady paniki mogą stanowić składową zaburzeń lękowych. W obrazie klinicznym lęku panicznego dominują nawracające napady paniki współwystępujące z silnymi objawami wegetatywnymi, takimi jak: napady szybkiego bicia serca, ból w klatce piersiowej, duszności, zawroty głowy. Pojawia się też silne uczucie strachu – przed śmiercią, chorobą psychiczną czy utratą kontroli nad sobą. W obawie przed kolejnymi napadami paniki pojawia się też zazwyczaj silny lęk przed miejscem, gdzie osoba doświadczyła pierwszy raz takiego napadu. Napadom często towarzyszy poczucie ciągłego napięcia, niepokoju oraz zaburzenia snu.

Epidemiologia

Przypadłość ta dotyka ok. 1,5 do 3,7% populacji. Jej przebieg zaczyna się zwykle w młodym wieku, ok.20-25 r.ż. (wg innych źródeł okresami częstszej zachorowalności są lata 15-24 oraz 45-54). Zachorowalność jest ok. dwukrotnie wyższa u kobiet niż u mężczyzn.

Jak rozpoznać napad paniki?

Oto jego charakterystyczne cechy:

• pojawiający się nagle, wyraźnie odgraniczony czasowo napad silnego lęku, który nie jest związany w stały sposób z określoną sytuacją, przedmiotem, zagrożeniem czy wysiłkiem fizycznym;
• trwa minimum kilka minut;
• napadowi lęku współtowarzyszą objawy wegetatywne (szybsze bicie serca, uczucie ciężkości w okolicy serca, ból w klatce piersiowej, duszności, pocenie się, parcie na pęcherz, zawroty głowy, hiperwentylacja, drżenie mięśni rąk lub nóg);
• odczuwanie poczucia zagrożenia życia lub strachu przed utratą kontroli nad sobą;
• unikanie sytuacji, w której pojawił się pierwszy napad lęku (najczęściej w postaci agorafobii).

Aby rozpoznać zaburzenie lękowe z napadami paniki muszą wystąpić co najmniej 4 napady lęku w ciągu 4 tygodni.

Różnicowanie w diagnozie

Lęk paniczny należy różnicować z innymi, podobnymi zaburzeniami psychicznymi (lękiem uogólnionym, fobiami, zaburzeniami afektywnymi i psychotycznymi), a także z zaburzeniami o podłożu somatycznym (nadczynnością tarczycy, hipoglikemią napadową, chorobami serca, guzami itp.). Konieczne są więc dodatkowe badania, jak np.: badanie stężenia glukozy i Ca w surowicy krwi, badanie hormonów tarczycy, EKG lub echokardiografia, EEG, badanie moczu.

Etiologia

Obecnie wyjaśnia się etiologię lęku napadowego głównie na 3 sposoby:

1. zaburzeniami neuroprzekaźnictwa mózgowego (noradrenergicznego, serotoninergicznego, GABA-ergicznego),

2. nadwrażliwością ośrodka oddechowego na dwutlenek węgla,

3. zaburzeniami poznawczymi (tzw. poznawcza spirala lęku).

Leczenie

Osoby dotknięte lękiem napadowym trafiają zwykle na samym początku poszukiwania pomocy do lekarzy ogólnych lub lekarzy o specjalnościach takich jak laryngolog (przy towarzyszących napadom silnych zawrotach głowy), kardiolog czy neurolog. Ważne jest w tym momencie prawidłowe rozpoznanie, tak by móc udzielić pomocy psychologicznej lub/i psychiatrycznej, gdyż napady paniki mogą doprowadzić nawet do tendencji samobójczych.

Istotne znaczenie ma tu odpowiednie oddziaływanie psychoterapeutyczne, a w przypadku dużego nasilenia objawów także farmakoterapia.

Do ważnych zadań psychoterapii należy:

• udzielanie wyjaśnień i informacji,
• nauka rozpoznawania sytuacji, w których napady paniki występują najczęściej,
• praca nad bieżącymi problemami i ich związkami z napadami lęku,
• uczenie metod relaksacji i ćwiczeń oddechowych,
• trening behawioralny,
• doprowadzenie do odreagowania emocjonalnego i zmiany postaw pacjenta.

Na podstawie:

Rybakowski J., Pużyński S., Wciórka J., Psychiatria, tom 2: Psychiatria kliniczna, Wrocław, 2011.